Η ψηφιακή επανάσταση έχει επιφέρει τεράστιες αλλαγές σε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ανάμεσα σε αυτές, είναι ο τρόπος που οι άνθρωποι πλέον επικοινωνούν και ενημερώνονται, το πως πραγματοποιούν τις αγορές τους, οι τρόποι που επιλέγουν για την ψυχαγωγία τους, αλλά και η χρηματοοικονομική τους δραστηριότητα. 

Στην Ελλάδα, η είσοδος της ψηφιακής τεχνολογίας σε τομείς όπως το ηλεκτρονικό εμπόριο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι υπηρεσίες online gaming έχει δημιουργήσει ένα νέο οικοσύστημα, του οποίου όμως το ρυθμιστικό πλαίσιο πολλές φορές δεν είναι αρκετά εξελιγμένο και επαρκές. Ο όρος «γκρίζα ζώνη» δεν αντιπροσωπεύει αποκλειστικά και μόνο την ενδεχόμενη παρουσία παρανομίας, αλλά και τους ιστοτόπους όπου εντοπίζεται ασάφεια ως προς τους κανονισμούς, αδυναμία εφαρμογής των υπαρχόντων κανόνων και αργή εξέλιξη της τεχνολογίας, δημιουργώντας τελικά ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και νομικής ασάφειας.

Ένα χαρακτηριστικό και εξαιρετικά σημαντικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου, είναι ο χώρος των online καζίνο, ο οποίος συνδέεται άρρηκτα με ζητήματα όπως η ταυτοποίηση χρηστών (KYC), η καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος και η προστασία των καταναλωτών. Αν και έχουν γίνει βήματα προς μια πιο οργανωμένη και ασφαλή ψηφιακή οικονομία, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις που τοποθετούν την Ελλάδα σε μια ιδιόμορφη γκρίζα περιοχή μεταξύ νομιμότητας και απορρύθμισης.

Η Άνοδος των Online Καζίνο: Από την Περιφέρεια στο Κέντρο

Ο τζόγος, είτε σε φυσική είτε σε διαδικτυακή μορφή, αποτελεί μια από τις πιο προσοδοφόρες βιομηχανίες παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, οι online πλατφόρμες τυχερών παιγνίων γνώρισαν έκρηξη τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την πανδημία του COVID-19. Ενδεικτικά, το 2024 τα έσοδα της αγοράς online καζίνο στην Ελλάδα άγγιξαν το 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ, με διαρκή ανοδική πορεία.

Ωστόσο, η αγορά αυτή δεν είναι εξολοκλήρου ρυθμισμένη. Δεκάδες πλατφόρμες, αδειοδοτημένες από ξένες κυβερνήσεις - όπως Μάλτα και Κουρασάο - προσφέρουν υπηρεσίες στην ελληνική αγορά, εκμεταλλευόμενες νομικά κενά, τεχνικά παραθυράκια και την έλλειψη μηχανισμών άμεσης εποπτείας. Μάλιστα οι πλατφόρμες αυτές είναι εξαιρετικά δημοφιλείς, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει απουσία φόρου, μεγαλύτερες ευκαιρίες κερδών, μεγαλύτερα όρια αναλήψεων, ενώ παράλληλα υπάρχουν καζίνο χωρίς KYC - τα οποία και ο κόσμος προτιμά - καθώς αποφεύγει την χρονοβόρα διαδικασία της ταυτοποίησης. 

KYC (Know Your Customer)

Η διαδικασία ταυτοποίησης πελάτη, γνωστή ως Know Your Customer (KYC), αποτελεί βασικό πυλώνα της νομικής συμμόρφωσης για οποιαδήποτε εταιρεία προσφέρει χρηματοοικονομικές ή στοιχηματικές υπηρεσίες. Στόχος της είναι η εξακρίβωση της ταυτότητας του χρήστη ώστε να αποτραπούν ενέργειες όπως η απάτη, η ανήλικη πρόσβαση, η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας ή το ξέπλυμα χρήματος (AML - Anti-Money Laundering).

Σε θεωρητικό επίπεδο, η ελληνική νομοθεσία προβλέπει αυστηρά KYC μέτρα για κάθε πάροχο που επιθυμεί να λειτουργήσει νόμιμα στη χώρα. Η αρμόδια ελληνική αρχή υποχρεώνει τις πλατφόρμες να συλλέγουν έγγραφα ταυτοποίησης, αποδείξεις κατοικίας και ενίοτε τραπεζικά στοιχεία. Ωστόσο, η εφαρμογή των διαδικασιών KYC είναι πολλές φορές άνιση, αφού σε αρκετές περιπτώσεις, η ταυτοποίηση ζητείται μόνο κατά την ανάληψη μεγάλων ποσών, ενώ κατά την εγγραφή ή την κατάθεση χρημάτων, οι έλεγχοι είναι αρκετά ελαστικοί έως και ανύπαρκτοι.

Η Τεχνολογική Ανάπτυξη ως Πρόκληση για τη Ρύθμιση

Ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσεται η ψηφιακή τεχνολογία υπερβαίνει σε πολλές περιπτώσεις την ταχύτητα της νομοθετικής παρέμβασης. Για παράδειγμα η Ελλάδα, παρότι μέλος της Ε.Ε., συχνά αργεί να εναρμονιστεί με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, ενώ η υιοθέτηση τεχνολογικών εργαλείων παρακολούθησης και εποπτείας βρίσκεται σε «entry level».

Επιπλέον, η γεωγραφική ουδετερότητα του διαδικτύου καθιστά τις εθνικές ρυθμίσεις ελλιπείς. Ένας χρήστης στην Ελλάδα μπορεί εύκολα να αποκτήσει πρόσβαση σε πλατφόρμες που φιλοξενούνται σε άλλες χώρες (π.χ. Κουρασάο, Μάλτα), όπου η νομοθεσία είναι πιο ελαστική ή η εποπτεία σχεδόν ανύπαρκτη. Ακόμη και αν μια τέτοια ιστοσελίδα μπει στη «μαύρη λίστα» της αρμόδιας ελληνικής ρυθμιστικής αρχής, η χρήση VPN και εναλλακτικών domain (mirror sites) την καθιστούν και πάλι προσβάσιμη.

Επιπλέον ο έλεγχος των τρόπων πληρωμής μέσω εναλλακτικών μεθόδων, όπως τα e-wallets και τα κρυπτονομίσματα, καθιστά δυσκολότερη την ιχνηλάτηση των χρημάτων και την ταυτοποίηση του πραγματικού χρήστη, ενισχύοντας τις ανώνυμες συναλλαγές.

Νομοθετικό Πλαίσιο και Θεσμικά Ελλείμματα

Αν και η ελληνική νομοθεσία έχει κάνει βήματα εξέλιξης, ως προς την εισαγωγή ρυθμίσεων για τον ψηφιακό κόσμο, παραμένει αρκετά χαμηλά στο βάθρο σε σχέση με άλλα κράτη. Η ελληνική αρχή διαθέτει μηχανισμούς ελέγχου, οι οποίοι όμως βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, αφού παρουσιάζεται μικρός αριθμός επιθεωρητών, ελλιπής ψηφιακή κατάρτιση και περιορισμένη πρόσβαση σε σύγχρονες τεχνολογίες ανάλυσης δεδομένων.

Σε αρκετές περιπτώσεις η ίδια η πολιτεία καθυστερεί τη λήψη αποφάσεων, φοβούμενη το πολιτικό κόστος. Η ψηφιακή οικονομία - και ιδιαίτερα ο χώρος των online casino - αποτελεί μια πηγή σημαντικών φορολογικών εσόδων. Αυστηροποιώντας λοιπόν τους νόμους ή αυξάνοντας τους ελέγχους, υπάρχει φόβος για μείωση ανταπόκρισης από το κοινό, το οποίο συνεπάγει μείωση εσόδων και για το κράτος.

Προτάσεις Πολιτικής και Ρεαλιστική Ρύθμιση

Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η γκρίζα ζώνη της ψηφιακής ρύθμισης, χρειάζεται ένα πολυεπίπεδο πλάνο δράσης:

  1. Ενίσχυση της τεχνολογικής υποδομής: Επένδυση σε Big Data, AI και real-time analytics για την άμεση ανίχνευση παραβιάσεων και ύποπτων μοτίβων συναλλαγών.

  2. Υποχρεωτική και διαφανής εφαρμογή του KYC: «Πάγωμα» οποιασδήποτε συναλλαγής - ακόμη και της εγγραφής σε μία πλατφόρμα - χωρίς να υπάρξει προηγουμένως ταυτοποίηση.

  3. Συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς: Κοινή πορεία με άλλες ευρωπαϊκές χώρες για τον εντοπισμό παρανομιών.

  4. Εκπαίδευση του κοινού: Δημόσιες καμπάνιες ενημέρωσης για την ασφαλή χρήση ψηφιακών υπηρεσιών και τη σημασία της προσωπικής προστασίας.

  5. Αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου: Θέσπιση δυναμικών νόμων και στοχευμένων ρυθμίσεων, που όντως θα εφαρμόζονται.