Του Τάσου Τέλλογλου (απο το inside Story)

Με τη πρότασή της για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, η ΝΔ προσπερνά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία της έχει ζητήσει κάτι τελείως άλλο: να εξετάσει τυχόν ποινικές ευθύνες υπουργών της – κάτι που μπορεί να γίνει μόνο με Προανακριτική Επιτροπή. Αντιθέτως, η κυβέρνηση ακολουθεί μια διαδικασία, αυτήν την εξεταστικής επιτροπής, που υποδεικνύει ότι το πρόβλημα δεν είναι ποινικό, αλλά πολιτικό και δηλώνει ότι ο στόχος είναι ένα πιο δίκαιο και αποτελεσματικό σύστημα κατανομής των ενισχύσεων. Mε μία κουβέντα, η ΝΔ απαξιώνει το να εξετάσει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, λέγοντας μάλιστα ότι πρέπει να εξεταστεί αν το φαινόμενο κατάχρησης των επιδοτήσεων ήταν σύστημα ή προέκυψε τυχαία. Απεναντίας η πρόταση του ΠΑΣΟΚ για σύσταση Προανακριτικής
Κατεβάστε εδώ την πρόταση του ΠΑΣΟΚ για σύσταση Προανακριτικής για Βορίδη-Αυγενάκη
για τις ευθύνες των δύο πρώην υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη και Λευτέρη Αυγενάκη, που είναι γραμμένη πάνω στο υλικό της ανάκρισης της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, μιλάει με συνοχή για μία συστηματική κατάσταση.

Τόσο η πρόταση του ΠΑΣΟΚ όσο και οι δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέα προβλήματα στη συνοχή της κυβερνητικής πλειοψηφίας. Τι σημαίνει αυτό;

Πριν το δεύτερο Σαββατοκύριακο του Ιουλίου, όσοι είχαν μιλήσει με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για το ζήτημα του ΟΠΕΚΕΠΕ ήταν σίγουροι ότι ο τελευταίος θα πρότεινε μία προανακριτική επιτροπή light. Τελικά πρότεινε μία εξεταστική για τα πεπραγμένα των ευρωπαϊκών αγροτικών επιδοτήσεων από το 1998 μέχρι σήμερα. Η πρόταση βρίσκει κατ' αρχήν αντίθετους πολλούς βουλευτές της ΝΔ, που θεωρούν ότι με αυτή τη διαδικασία θα γίνει φανερό αυτό που η κυβερνητική πλειοψηφία θα έπρεπε, πολιτικά, να επιχειρήσει να κρύψει: ότι στο θέμα του ΟΠΕΚΕΠΕ μέσα της –όπως άλλωστε και στα άλλα κόμματα– υπάρχουν δύο παρατάξεις.

«Ποιες είναι αυτές;» ρωτήσαμε δύο πρώην υπουργούς της ΝΔ.

Ο πρώτος, με μεγάλη πείρα στην ανθρωπογεωγραφία του προβλήματος, μου την περιέγραψε χοντρικά. «Αυτοί που επωφελήθηκαν χωρίς ζώα και χωρίς γη, οι κομματάρχες και οι πολιτικοί που τους κάλυπταν ή τους ανέχθηκαν και οι υπόλοιποι, αυτοί που ήταν “απέναντι”».

«Και ποιοι είναι αυτοί;» ρωτήσαμε τον δεύτερο.

«Υπάρχει μία γραμμή καταγωγής. Στους “καλούς” περιλαμβάνονται άνθρωποι της ελληνικής επαρχίας που ο Μητσοτάκης τους τοποθέτησε να διαχειριστούν το πρόβλημα, αλλά δεν τους υποστήριξε ως το τέλος. Ο Βάρρας είναι Βλάχος από τα Τρίκαλα, ο Γεωργαντάς, πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Σαρακατσάνος από το Κιλκίς, ο περιφερειάρχης Ηπείρου Καχριμάνης που τους υποστήριξε στην προσπάθεια να αλλάξει ο ΟΠΕΚΕΠΕ Βλάχος από το Μέτσοβο. Απέναντί τους ήταν οι διαχειριστές που έπρεπε πάση θυσία να υπερασπιστούν τη διαχείρισή τους. Ο ίδιος ο Μητσοτάκης αμφιταλαντευόταν μεταξύ της μίας και της άλλης ομάδας και δεν το έκρυβε ποτέ. Είναι χαρακτηριστικό ότι, για τον περιβόητο παραγωγό του Νομού Ηρακλείου που κατά πάσα πιθανότητα θα χαρακτηριστεί ως ένα από τα ιθύνοντα μέλη της εγκληματικής οργάνωσης, παρά το γεγονός ότι τον “κληρονόμησε” από τον πατέρα του, ο ίδιος ο πρωθυπουργός λέει και πιστεύει ότι είναι απατεώνας. Αυτό το ρήγμα διαπερνούσε και την ηγεσία του ΟΠΕΚΕΠΕ, όπου οι κομματικοί φρόντιζαν να εξυπηρετούνται τα ΑΦΜ των υπουργών η του κόμματος, δίνοντας μικρότερη σημασία στο τι έλεγε η Ευρωπαϊκή Ένωση».

Δύσκολοι μήνες για τον πρωθυπουργό

Με τις κάμερες της τηλεόρασης να μεταδίδουν live τις συνεδριάσεις της εξεταστικής επιτροπής και τον ένα υπουργό της ΝΔ να τα ρίχνει στον προηγούμενο ή τον επόμενο κι ενώ η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας θα συνεχίσει να «ξερνάει» στοιχεία, άνθρωποι με σημαντική κοινοβουλευτική εμπειρία πιστεύουν ότι πολύ σύντομα ο Μητσοτάκης θα αναγκαστεί να απολογείται για κάτι που δεν είναι «δικό του» – καθώς η κάθαρση του ΟΠΕΚΕΠΕ ήταν μέρος της πολιτικής του ατζέντας στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Μάλιστα η τοποθέτηση στο υπουργείο ενός γενικού γραμματέα από τους στενούς του συνεργάτες στη θέση του παραιτηθέντα Γιώργου Στρατάκου, που μοιάζει να έχει βαθειά εμπλοκή στο πρόβλημα, δείχνει ότι ο Μητσοτάκης θέλει να συνεχίσει να παρεμβαίνει σε έναν τομέα όπου προσωρινά παραδέχθηκε ότι έχει ηττηθεί. Οι επόμενοι μήνες με μία εξεταστική-σίριαλ δεν θα είναι εύκολοι γι' αυτόν.

Ήδη ο Μάκης Βορίδης, πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, ανακοίνωσε ότι επιθυμεί να εξεταστεί κατ' αντιπαράσταση με τον πρώην πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ, Γρηγόρη Βάρρα. Ο Βορίδης θεωρεί τον Βάρρα γραφικό και ο Βάρρας θεωρεί ότι ο πρώτος ζήτησε την παραίτησή του τον Νοέμβριο του 2020 γιατί δεν ήθελε να αλλάξει τίποτα στον οργανισμό. Ο Βορίδης επιμένει ότι αυτός έκανε δυνατούς τους ελέγχους, που πάντως σταμάτησαν μετά την αποχώρηση Βάρρα. Ο Βάρρας βρήκε καταφύγιο μετά την αποπομπή του από τον ΟΠΕΚΕΠΕ στο γραφείο του πρωθυπουργού, καθώς διατηρούσε ήδη πριν από την άνοδο του Κυριάκου Μητσοτάκη στην εξουσία στενή σχέση με την οικογένεια.

«Είναι δυνατόν να μην καλέσουμε τον Μητσοτάκη να μας εξηγήσει γιατί πήρε τον Βάρρα στο γραφείο του, ενώ γνώριζε γιατί είχε τσακωθεί με τον Βορίδη;», λέει στέλεχος του ΠΑΣΟΚ (σ.σ.: που έχει παρόμοια αν και ευκολότερα προβλήματα με εκείνα της ΝΔ), που έχει μεγάλη εμπειρία σε κοινοβουλευτικές διαδικασίες.

Στην πρόταση του ΠΑΣΟΚ για τη σύσταση προανακριτικής επιτροπής για τις ευθύνες των Βορίδη και Αυγενάκη, η μαρτυρία του Βάρρα –κατέθετε 17 ώρες στις Ευρωπαίες εισαγγελείς– παίζει μεγάλο ρόλο. Παρακάτω χρησιμοποιούμε την πρόταση του ΠΑΣΟΚ ως νήμα συνολικά στη χρονολογική ανάπτυξη του θέματος, εξαιτίας της συνοχής και της προσκόλλησής της στο κατηγορητήριο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Μαζί με τις καταθέσεις του επίσης πρώην προέδρου Βαγγέλη Σημανδράκου και δύο πρώην στελεχών του ΟΠΕΚΕΠΕ, της Παρασκευής Τυχεροπούλου και του Παναγιώτη Θεοδωρόπουλου, συγκροτούν τις μαρτυρίες της υπόθεσης που σκιαγραφούν περισσότερο ένα «σύστημα», παρά τυχαία περιστατικά.

Το σημείο μηδέν για την ιστορία του ΟΠΕΚΕΠΕ είναι η υιοθέτηση της λεγόμενης «τεχνικής λύσης».

Η τεχνική λύση και το πλιάτσικο

Η τεχνική λύση είχε υιοθετηθεί το 2014 από την κυβέρνηση Σαμαρά για έναν χρόνο, μέχρι να εκπονηθούν τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης, δηλαδή σχέδια στα οποία θα καθοριζόταν που μπορούσαν να βόσκουν τα ζώα. Κρίθηκε αναγκαία τότε επειδή ενόψει της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, η ΕΕ μας «έκοβε» τη μισή βοσκήσιμη γη και κινδυνεύαμε σαν χώρα να χάσουμε πολλά χρήματα από επιδοτήσεις. Για να μη χαθούν τα χρήματα, προβλέφθηκε για έναν χρόνο όσοι είχαν πολλά περισσότερα ζώα να μπορούν να «δανείζονται» γη (δημόσια βοσκοτόπια) από όμορες περιοχές. Αυτό ονομάστηκε τεχνική λύση. Όμως στη λύση του 2014 προβλέπονταν περιορισμοί. Έτσι στη «διανομή επιλέξιμων εκτάσεων δημοσίων βοσκοτόπων σε γεωργούς που δηλώνουν κτηνοτροφική εκμετάλλευση» στο Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχων (ΟΣΔΕ), αριθμός ΦΕΚ 3464/23/12/2014, εφαρμόζεται
Κατεβάστε εδώ το ΦΕΚ Β'/3464/2014
η πρώτη κεντρική κατανομή δημόσιων βοσκοτόπων (Τεχνική Λύση) με τα εξής χαρακτηριστικά:

Η απόφαση έχει εκδοθεί στα πλαίσια ενός Σχεδίου Δράσης για τους βοσκότοπους σε συνεργασία με την ΕΕ και αφορά μόνο το 2014, ώστε από την επόμενη χρονιά να ισχύσουν τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης.
Οι δήμοι και οι κοινότητες δεν διαχειρίζονται πλέον τη γη αυτή, αλλά οι περιφέρειες.
Για τους μετακινούμενους κτηνοτρόφους περιλαμβάνεται κατανομή μεταξύ περιφερειακών ενοτήτων (π.χ. οι Θεσπρωτοί μπορούν να μετακινηθούν στον Γράμμο).
Δεν περιλαμβάνεται η κατανομή βοσκοτόπων από μία νησιωτική περιοχή σε μία άλλη ηπειρωτική ή νησιωτική περιοχή.
Έχει μέγιστο όριο κατανομής τα 330 στρέμματα.
Με μία απόφαση που εκδίδεται έναν μήνα αργότερα (104, 21.1.2015) οι βοσκότοποι έπαιρναν ενίσχυση μόνο εφόσον έβοσκαν σε αυτούς ζώα του κτηνοτρόφου.

Τέσσερις μήνες αργότερα και ενώ κυβερνά πλέον ο ΣΥΡΙΖΑ, τροποποιείται ξανά η απόφαση για την τεχνική λύση. Ούτε και σε αυτήν επιτρέπεται η μεταφορά του πλεονάσματος από τη μία περιφέρεια στην άλλη, αλλά δεν έχει πλέον χρονικό περιορισμό της εφαρμογής της – δηλαδή η κυβέρνηση συνομολογούσε ότι τα διαχειριστικά σχέδια βόσκησης παραπέμπονταν στις ...ελληνικές καλένδες. Έναν μήνα αργότερα η απόφαση για την τεχνική λύση αλλάζει και πάλι. Αν οι βοσκοί κουρεύουν τους βοσκοτόπους τους, ορίζεται ότι δεν χρειάζεται να έχουν ζώα. Τα χόρτα δεν πρέπει να ξεπερνούν τους 70 πόντους.

Το ΠΑΣΟΚ στην πρότασή του αναφέρει ότι αυτές οι αλλαγές δημιούργησαν τις προϋποθέσεις ενός «πλιάτσικου»:

«Οι διατάξεις αυτές όπως θεσπίστηκαν το καλοκαίρι του 2015 επέτρεψαν για πρώτη φορά σε νέους αγρότες ή εμφανιζόμενους ως νεοεισερχόμενους στην σχετική δραστηριότητα να αιτούνται την κατανομή βοσκοτόπων και πληρωμών από το εθνικό απόθεμα απλά δηλώνοντας την αντίστοιχη περιοχή βόσκησης, η οποία θεωρείτο κατάλληλη ως διατηρούμενη “σε καλή γεωργική κατάσταση” κατά τον ως άνω ορισμό, χωρίς να διαθέτουν ζώα. Καθώς τους ήταν γνωστό ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν θα διενεργούσε αποτελεσματικούς ελέγχους σχετικά με τη νόμιμη κατοχή των εκτάσεων που είχαν δηλωθεί ως βοσκοτόπια, οργανωμένες ομάδες αιτούντων που είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες αναφορικά με διαθέσιμες εκτάσεις, οι οποίες δεν θα δηλώνονταν από άλλους και έχοντας υποστήριξη για να δηλώσουν ψευδή μισθωτήρια ή παραχωρητήρια ή δάνεια χρήσης για τις περιοχές αυτές, ενεργοποιούσαν παρανόμως τα σχετικά δικαιώματα πληρωμής, χωρίς να έχουν καμία γεωργική δραστηριότητα».

Τα περισσότερα από τα παραπάνω βοσκοτόπια δεν θα έπρεπε να είναι επιλέξιμα ως «διατηρούμενα σε καλή αγροτική κατάσταση», καθώς με δεδομένη τη φύση τους κάτι τέτοιο θα ήταν δυνατό μόνο με βόσκηση. Αυτό ήταν κοινή γνώση σε όλα τα εμπλεκόμενα άτομα, τόσο από την μεριά των αιτούντων και των κέντρων που υποδέχονταν τις δηλώσεις (ΚΥΔ), όσο και των υπευθύνων του ΟΠΕΚΕΠΕ, με αποτέλεσμα στην πράξη σε όλες αυτές τις περιπτώσεις αυτό που επιδοτούνταν να μην είναι κάποια γεωργική δραστηριότητα, αλλά ...τα ίδια τα συμβόλαια μίσθωσης, καθώς αυτή ήταν και η μόνη πραγματική οικονομική δραστηριότητα που λάμβανε χώρα. Η παράνομη αυτή δραστηριότητα έβλαπτε βέβαια τους ενεργούς παραγωγούς, που πλήρωναν με τη μείωση των ευρωπαϊκών πληρωμών πρoς αυτούς.

Το σύστημα αυτό εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2016. Τότε ο πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ Αθανάσιος Καπρέλης (προκάτοχος του Βάρρα) εισηγήθηκε και ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ Ευάγγελος Αποστόλου αποδέχθηκε, την κατανομή σε αγρότες της Κρήτης 8.000 εκταρίων δημόσιων βοσκοτόπων από την Πελοπόννησο και 1.900 εκταρίων σε αγρότες της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, από τη Δυτική Μακεδονία. Το 2020 η γη αυτή –η δανεική– έχει αυξηθεί 15 φορές!

Το ίδιο συνέβη και τα 2017 και 2018, με περισσότερες περιοχές και μεγαλύτερες κατανομές. «Οι ίδιες οι υπηρεσίες ομολογούσαν ότι η κατανομή επιλέξιμων εκτάσεων βοσκής από τον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν εξυπηρετεί τις πραγματικές ανάγκες της τοπικής εκτατικής κτηνοτροφίας, αλλά αφορά αποκλειστικά την εφαρμογή ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων ενίσχυσης, δηλαδή την είσπραξη των επιδοτήσεων ανεξάρτητα από πραγματική δραστηριότητα».

Η νοοτροπία αλλά και η πρακτική αυτή άρχισαν να ριζώνουν, παράγοντας κοινωνική συμπεριφορά. Όπως παρατηρούν οι συντάκτες της πρότασης του ΠΑΣΟΚ υπό τον νομικό Χρήστο Κακλαμάνη:

Το εθνικό απόθεμα κατανέμεται σε φερόμενους ως «νεοεισερχόμενους» στην γεωργία και όχι μόνο σε νέους σε ηλικία αγρότες

Παραβιάζεται ο κανόνας ότι δεν υπάρχουν δικαιώματα σε Περιφέρεια διαφορετική εκείνης, στην οποία χορηγήθηκαν, βάσει του οποίου για παράδειγμα, στους κτηνοτρόφους της Κρήτης δεν επιτρεπόταν να κατανεμηθούν βοσκότοποι που βρίσκονται σε άλλο νησί ή στην ηπειρωτική χώρα.

Παρατηρείται πλασματική και αφύσικη αύξηση των ζώων σε ορισμένες περιοχές, η οποία οδήγησε σε αυξημένη κατανομή μέσω της τεχνικής λύσης.

Οι νέες εκτάσεις που εισέρχονταν από το 2017 με τον νέο ορισμό και εντάσσονται στο ΣΑΑ, γίνονται αντιληπτές από ορισμένα ΚΥΔ και προτείνονται από αυτά, ώστε να συμπεριληφθούν στις αιτήσεις ως βοσκότοποι σε καλή γεωργική κατάσταση και να δηλωθούν ως δήθεν ιδιωτικές στα Ε9.

Από το 2017 στις δημόσιες εκτάσεις βοσκοτόπων προστίθενται και ιδιωτικές εκτάσεις γης, κυρίως στα νησιά, που δεν δηλώνονται από τους ιδιοκτήτες τους στο ΟΣΔΕ.

Η κατανομή δημόσιων βοσκοτόπων περιλαμβάνει και τους κατόχους δικαιωμάτων εθνικού αποθέματος χωρίς ζώα.

Από το 2015 και μετά ο ΟΠΕΚΕΠΕ δεν κάνει κανέναν έλεγχο στα δικαιώματα από βοσκοτόπια χωρίς ζώα (βλ. από 29.11.2024 κατάθεση Γρ. Βάρρα, ο οποίος σημειώνει ότι «Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα μια Περιφέρεια της Χώρας να πετύχει κατανομή πάνω από το 60% της κατανομής του Εθνικού Αποθέματος το 2019. Η διαπίστωση αυτή με οδήγησε στην αναζήτηση ενός ορθολογικού τρόπου διαχείρισης της κατάστασης, όπως ήδη σας προανέφερα»).

Αυτά δεν άλλαξαν ούτε το καλοκαίρι του 2019, οπότε εκτινάχθηκε το λεγόμενο «εθνικό απόθεμα» της δημόσιας βοσκήσιμης γης, που μοιράστηκε κυρίως σε κτηνοτρόφους από την Κρήτη και δευτερευόντως από τη Θεσσαλία. Όπως σημειώνουν οι συντάκτες της πρότασης του ΠΑΣΟΚ για σύσταση προανακριτικής επιτροπής για τους Μάκη Βορίδη και Λευτέρη Αυγενάκη:

«Μετά την ανάληψη της εξουσίας από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, η πρώτη απόφαση κατανομής δημοσίων βοσκοτόπων ελήφθη τον Σεπτέμβριο του 2019. Με αυτήν δεν ακολουθήθηκε απλά το ίδιο μονοπάτι παρανομίας των τριών προηγουμένων ετών, αλλά αυτό επεκτάθηκε και διανοίχτηκε με πολλαπλασιασμό των επιλέξιμων εκτάσεων, μετατρεπόμενο σε λεωφόρο, επιτρέποντας την διασπάθιση ευρωπαϊκών πόρων, που προορίζονταν για τους πραγματικούς παραγωγούς, σε πολύ μεγάλη έκταση, με αποτέλεσμα τον παράνομο πλουτισμό ενός οργανωμένου κυκλώματος απάτης και ψευδών δηλώσεων. Η σχετική κατανομή για τους παραγωγούς της Κρήτης, η οποία προτάθηκε από τον Πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ Αθανάσιο Καπρέλη και εγκρίθηκε από τον Υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Μ. Βορίδη (βλ. το 70688/18.9.2019 ευρισκόμενο στην δικογραφία έγγραφο), περιελάμβανε τεράστιες εκτάσεις: 483.950 στρέμματα στη Δυτική Μακεδονία, 381.400 στην Πελοπόννησο, 85.850 στην Κάρπαθο, 29.170 στην Κω και 89.020 στη Ρόδο, δηλαδή συνολικά περισσότερα από 1.000.000 στρέμματα, τα οποία παρανόμως κατανεμήθηκαν σε περιοχές εκτός Κρήτης (υπενθυμίζεται ότι η τεχνική λύση βάσει της Υ.Α. που την θέσπισε προέβλεπε κατανομή βοσκοτόπων μόνο εντός της Περιφέρειας εγκατάστασης του κτηνοτρόφου ή μετακινούμενων κτηνοτρόφων μεταξύ Περιφερειών της ηπειρωτικής χώρας)».

Πρωταθλήτρια η Κρήτη

«Η απόφαση αυτή κατανομής για πρώτη φορά», αναφέρουν οι συντάκτες της πρότασης του ΠΑΣΟΚ «προς τους δικαιούχους ειδικά της Κρήτης μιας τόσο μεγάλης έκτασης εκτός Κρήτης (25 φορές μεγαλύτερης από την προηγουμένως κατανεμηθείσα, εξίσου παρανόμως, το 2018, που ήταν 40.000 στρέμματα στην Πελοπόννησο) χωρίς την οποία δεν θα ήταν δυνατή η σε τέτοια έκταση εγκληματική δραστηριότητα των εμπλεκομένων, παρίσταται παντελώς αδικαιολόγητη και αντίθετη προς τις κοινοτικές και εθνικές διατάξεις που θέτουν τους κανόνες επιμελούς διαχείρισης των κοινοτικών κονδυλίων και προβλέπουν περί απαγόρευσης καταστρατήγησης, στήριξης μόνο της πραγματικής γεωργοκτηνοτροφικής δραστηριότητας και περί των νομίμων κριτηρίων κατανομής των βοσκοτόπων. Η απόφαση αυτή περαιτέρω αντικειμενικά διευκόλυνε την παράνομη δράση των εγκληματικών κυκλωμάτων, ενώ παράλληλα πολλαπλασίασε μαζί με τις σχετικές εκτάσεις το παράνομο όφελος που τα κυκλώματα αυτά αποκόμισαν, λαμβάνοντας άνευ δικαιώματος τα σχετικά ευρωπαϊκά κονδύλια, με αντίστοιχη περιουσιακή βλάβη τόσο της Ε.Ε., όσο και των ενεργών γεωργών – πραγματικών δικαιούχων που έβλεπαν κάθε χρόνο τα δικά τους δικαιώματα να μειώνονται».

Ο καθηγητής Γρηγόρης Βάρρας, πρόταση του πρωθυπουργού, αναλαμβάνει τη θέση του προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ τον Νοέμβριο του 2019 και μένει ακριβώς έναν χρόνο στη θέση του, για να παραιτηθεί μετά από σύγκρουση με τον υπηρεσιακό του προϊστάμενο Μάκη Βορίδη.

ImageΣτιγμιότυπο από την παράδοση και παραλαβή της νέας διοίκησης στον ΟΠΕΚΕΠΕ,παρουσία της ηγεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, Τρίτη 26 Νοεμβρίου 2019 (EUROKINISSI/ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ)
Στιγμιότυπο από την παράδοση και παραλαβή της νέας διοίκησης στον ΟΠΕΚΕΠΕ, παρουσία της ηγεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, Τρίτη 26 Νοεμβρίου 2019. [Τατιάνα Μπόλαρη/Eurokinissi]
Ο Βάρρας αναφέρει στην κατάθεσή του στις Ευρωπαίες εισαγγελείς ότι θα εισηγείτο το 2020 να μην διανεμηθεί το εθνικό απόθεμα με βάση τη λύση του 2020, καθώς ο ΟΠΕΚΕΠΕ είχε προσέξει τον απότομο πολλαπλασιασμό των ζώων και είχε εντοπίσει μέσω των ελέγχων τα πρώτα δείγματα του μηχανισμού της απάτης.

Οι πρώτοι έλεγχοι

Ο Μάκης Βορίδης αμφισβητεί ότι παρενέβη στη διαδικασία ελέγχων που είχε δρομολογήσει ο Βάρρας, προσθέτοντας μάλιστα ότι τόσοι έλεγχοι όσοι είχαν γίνει επί των ημερών του ουδέποτε είχαν δρομολογηθεί στον ΟΠΕΚΕΠΕ. Κατά το ΠΑΣΟΚ, η εξουσία Βορίδη στον οργανισμό ασκούνταν –όπως και από κάθε υπουργό– μέσω συνεργατών του, εξηγεί μάλιστα την απόφαση του Βάρρα να συγκρουστεί μαζί του με αποτέλεσμα να τον αποκαθηλώσει ο Βορίδης, με το αιτιολογικό ότι ο Δημήτριος Μελάς ήταν προσωπική επιλογή του Βορίδη για τη θέση του αντιπροέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ και προνομιακός συνομιλητής τόσο αυτού, όσο και του διευθυντή του γραφείου του Θεοδόση Αθανασά, καθώς και του Γενικού Γραμματέα του ΥΠΑΑΤ Γεωργίου Στρατάκου, που επίσης ήταν προσωπική επιλογή του Βορίδη, όπως και ο τότε Γενικός Διευθυντής του ΟΠΕΚΕΠΕ Απόστολος Λαμπρόπουλος (βλ. από 28.11.2024 ένορκη κατάθεση Γρ. Βάρρα).

ImageΟ Μάκης Βορίδης ως υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης στα εγκαίνια της έκθεσης Agrotica στη Θεσσαλονίκη, στις 30 Ιανουαρίου 2020. [Motion Team]
Ο Μάκης Βορίδης ως υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης στα εγκαίνια της έκθεσης Agrotica στη Θεσσαλονίκη, στις 30 Ιανουαρίου 2020. [Motion Team]
«Στις 4.9.2020 ο Βάρρας διέταξε ελέγχους σε 99 ΑΦΜ δικαιούχων πληρωμών του εθνικού αποθέματος για τα έτη 2019-2020 και όρισε μία πενταμελή ελεγκτική ομάδα υπαλλήλων του ΟΠΕΚΕΠΕ να διενεργήσει τον έλεγχο. Στα εν λόγω ΑΦΜ περιλαμβάνονταν και αρκετά ανήκοντα στην οικογένεια του Γ. Ξυλούρη, προσώπου που όπως προκύπτει από την συνεκτίμηση του αποδεικτικού υλικού και ιδίως των τηλεφωνικών του συνδιαλέξεων, ανήκε στο περιβάλλον του Μ. Βορίδη και είχε στενή σχέση με άμεσους συνεργάτες του. Όταν πληροφορήθηκαν την διενέργεια των ελέγχων οι Δ. Μελάς και Αθ. Ρέππα αντέδρασαν έντονα, όπως ανέμενε ο Γρ. Βάρρας όταν αποφάσισε να διενεργήσει τους ελέγχους χωρίς να τους ενημερώσει, ενώ η Αθ. Ρέππα προσπάθησε να φέρει προσκόμματα στους ελέγχους. Ειδικότερα, διατύπωσε την αντίθεσή της στην συμμετοχή ορισμένων ελεγκτών στην επιτροπή ελέγχου και ζητούσε την απομάκρυνσή τους από αυτήν με πρόσχημα την απασχόλησή τους σε άλλες εργασίες, ενώ τόσο η ίδια όσο και ο Δ. Μελάς αντιδρούσαν ιδιαίτερα στην δεύτερη παράγραφο της εντολής ελέγχου, σύμφωνα με την οποίαν “…η επιτροπή καλείται να διατυπώσει και συμπεράσματα, εφόσον υπάρχουν, ως προς το αν υπήρξε κάποιου είδους συστηματική καταστρατήγηση ή ελλείψεις στην διαδικασία που την επέτρεψαν και ως εκ τούτου, σε ποιες πιθανές άλλες περιπτώσεις και με ποια κριτήρια να επεκταθεί αυτός ο έλεγχος, προς διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος…” ζητώντας επίμονα να αφαιρεθεί, διότι αυτό αποτελούσε δήθεν αρμοδιότητα του εσωτερικού ελέγχου, αγνοώντας συστηματικά ότι ο πρόεδρος είναι υπεύθυνος για το σύνολο της αρμοδιότητας του ΟΠΕΚΕΠΕ».

Οι έλεγχοι της Τυχεροπούλου

Η εντολή ελέγχου του Βάρρα προέβλεπε και την παροχή απόδειξης ότι η γη που δηλωνόταν από τον παραγωγό είχε περιέλθει στη νομή του νόμιμα, δηλαδή ο ιδιοκτήτης την είχε νόμιμα (κληρονομητήριο, πωλητήριο, χρησικτησία) και δεν αρκούσε ένα απλό ενοικιαστήριο δηλωμένο στο Ε9. Ο έλεγχος γίνεται και συντάσσεται η έκθεση ελέγχου από την υπάλληλο του ΟΠΕΚΕΠΕ Π. Τυχεροπούλου.

«Η εν λόγω έκθεση της Π. Τυχεροπούλου», αναφέρεται στην έκθεση του ΠΑΣΟΚ, «περιλαμβάνει πολύ σοβαρές παρατηρήσεις και συμπεράσματα, που καθιστούν ξεκάθαρο ότι εντός του ΟΠΕΚΕΠΕ λειτουργούσε μία οργανωμένη ομάδα με σκοπό την καταστρατήγηση του θεσμικού πλαισίου και την παράνομη λήψη επιδοτήσεων από μη δικαιούμενα πρόσωπα. Ανάμεσα στα ευρήματά της, σημειώνει ότι σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονται πρόσωπα να εκμισθώνουν ιδιόκτητους βοσκοτόπους προς άλλα εμπλεκόμενα πρόσωπα σε διαφορετικές περιοχές της ηπειρωτικής χώρας και σε νησιά, στα οποία δεν έχουν κατοικία ή επαγγελματική εγκατάσταση, ότι εμφανίζονται τα ίδια χαρτογραφικά βοσκοτόπων σε αμέσως συνεχόμενες χρονιές να ενοικιάζονται σε διαφορετικούς ιδιοκτήτες και ότι όλες αυτές οι αλλαγές συνοδεύονται από συμφωνητικά με σκοπό την λήψη εθνικού αποθέματος με δήλωση ενεργοποίησης δικαιωμάτων γης σε καλή γεωργική κατάσταση χωρίς ζώα, ενώ τα πρόσωπα αυτά δεν ασκούν καμία γεωργική δραστηριότητα. Σημειώνει επίσης ότι σχεδόν όλες οι επίμαχες αιτήσεις έχουν υποβληθεί on line ή από συγκεκριμένα ΚΥΔ, κάτι που αποτελεί ένδειξη ιδιαίτερης πληροφόρησης ως προς την “κατασκευή” αυτών των αιτήσεων που συνδυάζονται με τη λήψη εθνικού αποθέματος, ενώ εντοπίστηκαν πολλές συνωνυμίες πιθανά συγγενών, ακόμη και στη θεώρηση του γνησίου της υπογραφής)».

Τζόκερ

Τα συμπεράσματά της θα έπρεπε από το 2020 να έχουν οδηγήσει στην αλλαγή τρόπου κατανομής του εθνικού αποθέματος, γράφει η Τυχεροπούλου και επαναλαμβάνει το ΠΑΣΟΚ στην πρότασή του:

«Οι διασταυρωτικοί έλεγχοι και οι διαδικασίες είναι γνωστές στους υποβάλλοντες τις αιτήσεις, ώστε να μπορούν να τους ξεπερνούν εύκολα. Επομένως οι υποβάλλοντες τις αιτήσεις (οι ίδιοι ή όποιος για λογαριασμό τους την υποβάλει ή τους υποστηρίζει να την υποβάλουν) γνωρίζουν τις διαδικασίες των χειριστών και ελεγκτών του οργανισμού ή των χειριστών του τεχνικού συμβούλου στην κατασκευή του προγράμματος ελέγχου. Έτσι γνωρίζουν πώς να ξεπεράσουν τους ελέγχους».

«Ο τρόπος κατανομής του εθνικού αποθέματος τα έτη 2017, 2018 και 2019 αποτελεί το βασικότερο κίνητρο αυτής της καιροσκοπικής και αντιπαραγωγικής και εις βάρος του κοινοτικού ταμείου διαδικασίας εκ μέρους των αιτούντων, διότι: α) οι περισσότεροι αιτούντες ενεργοποιούν τα ιδιωτικά βοσκοτόπια με γη σε καλή γεωργική κατάσταση χωρίς ζώα, επομένως χωρίς καμιά ελάχιστη δραστηριότητα, για την αποφυγή υποβάθμισης του βοσκοτόπου, πράγμα που είναι αντίθετο με τον Κανονισμό και τις εθνικές διατάξεις, β) το ελάχιστο κόστος για την ενοικίαση των βοσκοτόπων, που δεν είναι πολλές φορές πραγματικό, συγκρινόμενο με το 21,5 ευρώ ανά στρέμμα κατανομής εθνικού αποθέματος λειτουργεί ως το βασικό κίνητρο για το κυνήγι των δικαιωμάτων του εθνικού αποθέματος. Η Π. Τυχεροπούλου αναφέρει ως παράδειγμα συγκεκριμένη εικονική μίσθωση βοσκοτόπου 444 στρεμμάτων στην Καστοριά, όπου κατανεμήθηκε εθνικό απόθεμα περίπου 10.000 ευρώ (σ.σ.: τόση ήταν η επιδότηση που ελήφθη για τη συγκεκριμένη γη) με κόστος μόνο το χαρτί σύνταξης του συμφωνητικού, δηλαδή 60 ευρώ, και κανένα άλλο κόστος, αφού καμία επίσκεψη για εργασία δεν θα γίνει από τον αιτούντα για τον βοσκότοπο στην Καστοριά, γ) οι σοβαρότατες ασάφειες και παραλείψεις στο εθνικό θεσμικό καθεστώς ενεργοποίησης με τη χρήση βοσκοτόπου ως γη σε καλή γεωργική κατάσταση και του μη περιορισμού της δυνατότητας μεταβίβασης των δικαιωμάτων εθνικού αποθέματος π.χ. για 5 τουλάχιστον χρόνια για τους νεοεισερχόμενους, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία σοβαρής στρέβλωσης – κάποιος με 60 ευρώ να λαμβάνει εθνικό απόθεμα 10.000 ευρώ και την επόμενη χρονιά λόγω της επικείμενης νέας ΚΑΠ να τα μεταβιβάζει έναντι 20.000 έως 25.000 ευρώ, δηλαδή με 60 ευρώ να λαμβάνει συνολικά 30.000 με 35.000 ευρώ, κατάσταση που η Π. Τυχεροπούλου χαρακτηρίζει ως “πραγματικό Τζόκερ”. Έτσι προκύπτει πολλά δικαιώματα εθνικού αποθέματος να εμφανίζουν το φαινόμενο της “κλειστής ομάδας ή προέλευσης” των αιτήσεων από συγκεκριμένη περιοχή ή ΚΥΔ και εφόσον το επιχείρησαν το 2018 και το 2019 και πέτυχε, επανήλθαν το 2020 με δριμύτητα και θράσος χωρίς να δείχνουν ότι κάτι τους επηρεάζει».

Έλεγχοι που δεν οδηγούσαν πουθενά

Όταν το κύκλωμα δεν ήταν σε θέση να σταματήσει τον έλεγχο, τον «σκηνοθετούσε», συνεχίζει το ΠΑΣΟΚ, με την επίκληση της μαρτυρικής κατάθεσης στην Ευρωπαϊκή Εισαγγελία του Παναγιώτη Θεοδωρόπουλου, ενός εξαιρετικού κατά γενική ομολογία υπαλλήλου που εγκατέλειψε τον ΟΠΕΚΕΠΕ για το Κτηματολόγιο, καθώς είχε αφεθεί από την υπηρεσία απροστάτευτος στις πιέσεις των παρανόμων:

«Συχνό λ.χ. ήταν το φαινόμενο να εισάγονται υποτιθέμενες διαδικασίες ελέγχου, προκειμένου να φανεί ότι γίνονταν ελεγκτικές ενέργειες, οι οποίες όμως απείχαν πολύ απ’ την ουσία και δεν οδηγούσαν πουθενά. Χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα ήταν οι έλεγχοι που εισήγαγε η Α. Ρέππα, με πρόεδρο τον Δ. Μελά, για τον έλεγχο τίτλων, όπου δόθηκε εντολή στις περιφερειακές δ/νσεις να αποστέλλουν τα στοιχεία των ελεγχόμενων στις κατά τόπους Δ.Ο.Υ., προκειμένου να κάνουν εκείνες έλεγχο τίτλων. Η παραπάνω διαδικασία προφανώς δεν απέφερε τίποτα, ενώ παράλληλα έβαλε το προσωπικό του ΟΠΕΚΕΠΕ σε έναν κυκεώνα αλληλογραφίας με τις ΔΟΥ. Οι ΔΟΥ στη συντριπτική τους πλειοψηφία δεν απάντησαν ποτέ τίποτα, άλλες απάντησαν ότι δεν έχουν τέτοια αρμοδιότητα, ενώ ελάχιστες έστελναν απλώς ένα ιστορικό. Ειδικά για τους συγκεκριμένους ελέγχους, υπάρχει μήνυμα αλληλογραφίας της ελεγκτή, Χουδαλάκη Στέλλας του ΝΓ Χανίων του ΟΠΕΚΕΠΕ, που εξηγεί στην Α. Ρέππα το ανούσιο των εν λόγω ελέγχων, το οποίο και σας εγχειρίζω. Σε αντίστοιχες περιπτώσεις ανούσιων ελέγχων υπήρξε και αντίδραση από ελεγκτές, οι οποίοι μέσω ηλεκτρονικής αλληλογραφίας απέστειλαν τις ενστάσεις και τις απόψεις τους για το ανούσιο του πράγματος και του ελέγχου. Επίσης, έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο να εκτελείται ένας έλεγχος, οι ελεγχόμενοι να απορρίπτονται και να πρέπει να επιστρέψουν ενισχύσεις και με την αλλαγή μιας διοίκησης (φαινόμενο ιδιαίτερα συχνό στον ΟΠΕΚΕΠΕ) να εκδίδει η νέα διοίκηση εκ νέου εντολή (ενδεχομένως με νέα εγκύκλιο και ίσως και με νέες επιτροπές ελέγχου), να διενεργείται ο έλεγχος και οι ελεγχόμενοι να δικαιώνονται. Τον Νοέμβριο του 2021, έπειτα από επίμονες δικές μου πιέσεις και με δική μου πρωτοβουλία αλλά και επικοινωνία με το Κτηματολόγιο, εστάλησαν στον ΟΠΕΚΕΠΕ γεωχωρικά και αλφαριθμητικά οι εκτάσεις του λειτουργούντος κτηματολογίου κυριότητας φορέων του Ελληνικού Δημοσίου. Με τα παραπάνω δεδομένα πραγματοποίησα μια σειρά ελέγχων, σχετικά με τους αιτούντες Εθνικό Απόθεμα 2021. Από τους ελέγχους μου προέκυψε σημαντικός αριθμός δικαιούχων, που οι δηλούμενες εκτάσεις τους εμπίπτουν στις παραπάνω εκτάσεις του κτηματολογίου, παρότι εκείνοι τις δήλωναν στο ΟΣΔΕ είτε σαν ιδιοκτήτες είτε σαν μισθωμένες από φυσικά πρόσωπα. Τα αποτελέσματα εστάλησαν στη Δ/ντριά μου Α. Ρέππα, στον Δ/ντή Άμεσων Ενισχύσεων Φ. Μαχλέρα, στον Πρόεδρο Δ. Μελά, στον Αντιπρόεδρο Π. Τζαβέλλα, στην προϊσταμένη τμήματος διαχείρισης δικαιωμάτων Ι. Μαρούλη και στην Κυριακή Βιτζηλαίου. Σε επόμενο χρόνο, η δ/ντριά μου κ. Ρέππα, μου είπε ότι η εν λόγω διαδικασία πρέπει να σταματήσει, διότι της τηλεφώνησε η προϊσταμένη της νομικής υπηρεσίας του ΟΠΕΚΕΠΕ κ. Α. Μάνου, η οποία είχε τηλεφωνικά μιλήσει με κάποια νομικό του κτηματολογίου, ότι δεν μπορούν να αποκλειστούν οι παραπάνω δικαιούχοι από τις ενισχύσεις, διότι οι εγγραφές αυτές του κτηματολογίου δεν είναι οριστικές».

Για τους ελέγχους στην Κρήτη και την περίπτωση της οικογένειας Ξυλούρη, ο Θεοδωρόπουλος κατέθεσε τα ακόλουθα: «Επίσης, διέταξα και έκτακτους ελέγχους για τον υπερβολικό αριθμό ζώων στην Κρήτη, όμως παρά την σωστή ανάλυση κινδύνου δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα, όπως κατάλαβα πολύ αργότερα και από περιστατικά λίγο πριν απομακρυνθώ, στις περιπτώσεις των ελέγχων στα ζώα υπήρχε πιθανά ενημέρωση των ελεγχόμενων και μετακινήσεις ζώων από τον ένα παραγωγό στον άλλο, για να μην έχουν επιπτώσεις. Η αντίσταση για την διενέργεια ελέγχων στα ΑΦΜ Κρητικών ήταν πολύ μεγάλη. Ένα χαρακτηριστικό περιστατικό είναι η υπόθεση του Γεωργίου Ξυλούρη και των συγγενών του για τους οποίους υπήρχαν διάφορες καταγγελίες για υπερβολικό αριθμό ζώων, καθώς επίσης και εκτάσεων, που είχαν δηλώσει σε Χίο και Πάρο και δεν τους ανήκαν. Εκτός τον ίδιο, που είχε έρθει περισσότερες φορές στο γραφείο μου ζητώντας να πληρωθούν οι αιτήσεις τους, ο Μπαμπασίδης μαζί με τον Στρατάκο, Γενικό Γραμματέα του ΥΠΑΑΤ, μου ζήτησαν επίσης να προχωρήσει o Οργανισμός στις πληρωμές. Ο Στρατάκος είχε κατ' επανάληψη απευθυνθεί σε εμένα ζητώντας μου με επιμονή να προχωρήσουμε στην πληρωμή. Τους απάντησα ότι ο μόνος τρόπος να πληρωθεί ήταν κατόπιν ελέγχου και εφόσον δεν υπάρξουν ευρήματα. Ο Ξυλούρης ήθελε να πληρωθεί κυρίως η ενίσχυση για τη βιολογική κτηνοτροφία και ζητούσε o έλεγχος να περιοριστεί σε αυτό. Το ίδιο και ο Μπαμπασίδης, ενώ εγώ επέμενα ότι o έλεγχος έπρεπε να γίνει σε όλη την εκμετάλλευση και εξέδωσα την σχετική εντολή, Ο Μπαμπασίδης μου είπε ότι έχει κάνει τον έλεγχο η Κουρμέντζα και ότι τον διαβεβαίωσε ότι δεν υπάρχουν εκτάσεις εκτός Κρήτης. Αρνήθηκα να αλλάξω την εντολή ελέγχου με ορθή επανάληψη και του ζήτησα να το σημειώσει o ίδιος στην εντολή ελέγχου και να το υπογράψει, εφόσον είχε αυτή την βεβαιότητα, όπως και έκανε. [...] υπήρξε ενημερωτικό σημείωμα της Διεύθυνσης Άμεσων Ενισχύσεων και Αγοράς, το οποίο κοινοποιήθηκε τόσο σε μένα όσο και στον Μπαμπασίδη, από το οποίο προέκυπτε ότι υπήρχαν εκτάσεις εκτός Κρήτης, οπότε δεν μπορούσαν να προχωρήσουν οι πληρωμές, αν δεν ελέγχονταν οι τίτλοι κατοχής για το σύνολο της εκμετάλλευσης. Τότε επικοινώνησε μαζί μου o Ξυλούρης και μου είπε ότι o Μπαμπασίδης τον ενημέρωσε ότι δεν μπορούσε να πληρωθεί, αν “η Τυχεροπούλου δεν καταπιεί” το ενημερωτικό. Έτσι δεν έγινε η πληρωμή τους εκείνο το διάστημα, όπως επιθυμούσε ο Στρατάκος και ο Μπαμπασίδης…».

Ο ίδιος ο Γ. Ξυλούρης (ο διαβόητος «φραπές») φαίνεται να λέει τον «πόνο» του γι' αυτούς τους ελέγχους στον γενικό γραμματέα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης με τον εξής γλαφυρό τρόπο (14.11.2024, DVD 28 από τις απομαγνητοφωνήσεις των παρακολουθήσεων της αστυνομίας): «…είκοσι, είκοσι ένα, είκοσι δύο, θα βεβαιώσει και αυτή από τρεις χρονιές τα ίδια. Καταλαβαίνεις, έτσι; Θα πάει βάσει του Ηρακλείου τα ίδια, τι είχαμε τι χάσαμε. Τέσσερις χρονιές από εκατόν είκοσι, πεντακόσια χιλιάρικα στα σπίτια μας. Δεν υπάρχουν δικαιώματα, τελειώνουμε. Δηλαδή αυτή η Τυχεροπούλου, ρε μαλάκα, ειλικρινά αυτή η Τυχεροπούλου αν την είχα σκοτώσει τώρα θα ήμουν έξω. Θα είχανε φάει και ένα πενηντάρι οι δικηγόροι και είμαστε εντάξει...». Ο συνομιλητής του δεν αντιδρά καθόλου, καθώς και με τον Κ. Μπαμπασίδη στις 21.10.2024, στις 22:31, όπου ζητά από τον Πρόεδρο του ΟΠΕΚΕΠΕ να αποσύρει τους ελέγχους που τον αφορούν και του αναφέρει ότι έχει ραντεβού με τον Μ. Βορίδη για να τα λύσουν όλα.

Τάσος Τέλλογλου